Thursday, December 3, 2009

რა არის დედამიწა?


  დედამიწა მზის სისტემის მზიდან მესამე პლანეტაა. იგი უდიდესია დედამიწის ტიპის პლანეტებს შორის და სამყაროში ცნობილი ერთადერთი ადგილია, რომელიც დასახლებულია ცოცხალი არსებებით. იგი დაახლოებით 4,5 მილიარდი წლის წინ წარმოიქმნა და მალევე შეიძინა თავისი ერთადერთი ბინებრივი თანამგზავრი მთვარე. დედამიწაზე ცხოვრობს გონიერი არსება — ადამიანი.
წარმოშობა 

დედამიწის წარმოშობაზე პირველ მოსაზრებებს ჯერ კიდევ ძველი ბერძნები გამოთქვამდნენ, თუმცა ეს მოსაზრებები მეცნიერულად დასაბუთებული არ იყო. XVIII საუკუნეში წამოყენებულ იქნა პირველი მეცნიერული ჰიპოთეზა, რომლის მიხედვითაც იგი კოსმოსური აირებიდა და მტვრისგან წარმოიშვა. გამდნარი, გავარვარებული და სწრაფად მბრუნავი მასა ცენტრალური მიზიდულობის ძალით უზარმაზარ სფეროდ იქცა. დროთა განმავლობაში სფერო გაცივდა და მისი ზედაპირი მყარი ქერქით დაიფარა.

XX საუკუნეში მეცნიერთა მიერ გამოითქვა უამრავი მოსაზრება დედამიწის წარმოშობასთან დაკავშირებით, მაგრამ მიუხედავად ამისა დღემდე ზუსტად არავინ იცის დედამიწის სფეროს წარმოშობის ზუსტი მექანიზმი. ამჟამად მთელ მსოფლიოში ინტენსიურად მიმდინარეობს დედამიწის ამგები ქანების, მთვარიდან ჩამოტანილი მასალისა და მეტეორიტების შესწავლა, აგრეთვე სხვა პლანეტების გამოკვლევა კოსმოსური აპარატების მეშვეობით.




დედამიწისა და სიცოცხლის წარმოშობა ბიბლიის მიხედვით

ბიბლიის მიხედვით ღმერთმა დედამიწა შვიდ დღეში შექმნა:
პირველ დღეს ღმერთმა თავისი სიტყვით, არაფრისაგან შექმნა დედამიწა — აზელილი ტალახისმაგვარი უსიცოცხლო მასა, რომელზეც არ იყო სიცოცხლე და საშინელი წყვდიადი სუფევდა. პირველად მან თქვა - „იყოს ნათელი“ და დედამიწამ მიიღო სინათლე. ნათელს დღე უწოდა, ბნელს კი ღამე.
მეორე დღეს გაჩნდა ჰაერი (ატმოსფერო) და ცეცხლი.
მესამე დღეს - ოკეანეები, ზღვები, წყაროები, მიწისქვეშა წყლები. წარმოიქმნა მიწა, მთები, ვაკეები, კუნძულები. სინათლისა წყლის მოქმედებით კი გაჩნდა მცენარეები.
მეოთხე დღეს - მზე, მთვარე, პლანეტები და ვარსკვლავები.
მეხუთე დღეს წყალში გაჩნდა თევზები და ზღვის ცხოველები. ამის შემდეგ კი ფრინველები.
მეექვსე დღეს გაჩდნენ ცხოველები, ქვეწარმავლები და ადამიანი.
მეშვიდე დღეს ღმერთმა დაისვენა.

შინაგანი აგებულება 
1. ბირთვის ცენტრი    
2. ბირთვი
3. მანტია
4,5,6. ქერქი
დედამიწა რამდენიმე თითქმის კონცენტრული შრისაგან შედგება: დედამიწის ქერქისაგან, მანტიისაგან ( ეს უკანასკნელი დედამიწის ქერქთან ერთად შეადგენს ლითოსფეროს) და ბირთვისაგან.ეს აგებულება დადგენილ იქნა სეისმური ტალღის მიწისძვრის კერიდან ზედაპირის სხვადასხვა წერტილებამდე გავრცელების შესწავლით. სეისმური ტალღის გავრცელების სიჩქარე უეცრად იცვლება ერთი ფენიდან მეორე ფენაში გადასვლისა, რაც ფენების შედგენილობის განსხვავებითაა გამოწვეული. დედამიწის ასეთი აგებულება ადვილად იხსნება მისი ჩამოყალიბების ისტორიით - მეტეორიტების აკრეციით, რამა გამოიწვია თხევად ფაზაში მისი განშრევება სიმკვრივის კლებადობით ბირთვიდან ქერქის მიმართულებით

Saturday, November 14, 2009

რა არის ქიმია?


  

ქიმია — მეცნიერება, რომელიც შეისწავლის ნივთიერების შემადგენლობასა და აღნაგობას, ნივთიერების თვისებებს და გარდაქმნებს, ამ გარდაქმნათა ხელშემწყობ ან თავიდან აცილებისათვის აუცილებელ პირობებს. ქიმიკოსები სწავლობენ ქიმიურ ელემენტებს, მათგან ერთ-ერთი განსაკუთრებით მნიშვნელოვანია სიცოცხლისათვის — ნახშირბადი. ორგანული ნივთიერებები ეწოდება ნახშირბადის შემცველ ნაერთებს, ხოლო არაორგანული — სხვა დანარჩენებს. ამის შესაბამისად გვაქვს ქიმიის ორი ძირითადი დარგი — ორგანული ქიმია და არაორგანული ქიმია.ეტიმოლოგია ძნელი სათქმელია, თუ როდის წარმოიშვა პირველად სიტყვა „ქიმია“ და რა აზრს იტევდა იგი თავდაპირველად თავის თავში. ამის შესახებ მრავალ ისტორიკოსს აქვს გამოთქმული საკუთარი ჰიპოთეზა, თუმცა დღემდე არ მოხერხდა საერთო აზრამდე მისვლა.ტერმინები — „ქიმია“, „ქიმიკოსი“ ინტენსიურად გამოიყენება სამეცნიერო ლიტერატურაში, მონოგრაფიებსა და სახელმძღვანელოებში XVII საუკუნიდან მოყოლებული. მრავალ ევროპულ ენაზე სიტყვა „ქიმიას“ იდენტური მნიშვნელობა გააჩნია: chemistry — ინგლისურად, Chemie — გერმანულად, chimie — ფრანგულად, chimica — იტალიურად, quimica — ესპანურად და პორტუგალიურად, kemi — შვედურად და დანიურად, და თურქულად — kimya. ამ ჩამონათვალში ყურადღება მისაქცევია ფუძეზე „ქემ“ ან „ქიმ“, რომელიც თითოეულ მათგანში ფიგურირებს. შესაძლოა ეს არის ის ადგილი, საიდანაც შეიძლება ტერმინ „ქიმიის“ განსამარტი გასაღების მოძებნა. ზუსტად მსგავსი გზით მიდიოდნენ ისტორიკოსები, რომლებიც ამ პრობლემაზე იმტვრევდნენ თავს, და როგორც ერთ-ერთი მათგანი აღნიშნავდა, სიტყვა „ქიმია“ თანაჟღერადია რამდენიმე ძვ. ბერძნული სიტყვისა. მაგალითად სიტყვა „ქიმოს“-ის, რომელიც „წვენს“ ნიშნავს. ეს სახელწოდება გვხვდება უძველეს ხელნაწერებში, რომელიც მედიცინასა და ფარმაციას ეხება. „ქიმა“ ან „ქიუმა“ ძვ. ბერძნულად „დნობას“ ნიშნავს და არ არის აზრს მოკლებული იმის ვარაუდიც, რომ „ქიმია“ თავდაპირველი მნიშვნელობით „ლითონების გამოდნობის ხელოვნებას“ ნიშნავდა. აი, „ქიმევსის“-ი კი „არევას“ ნიშნავს, რაც როგორც ყველას მოეხსენება ერთ-ერთი აუცილებელი პროცესია ქიმიაში, ასე რომ ეს ძვ. ბერძული სიტყვაც შეიძლება მოვიაზროთ ამ ტერმინის პირველწყაროდ.მრავალი მეცნიერი ცნება „ქიმიის“ სამშობლოდ ძვ. ეგვიპტეს ასახელებს. ძველი ეგვიპტელები სიტყვით „ქემა“ მდინარე ნილოსის ნაყოფიერ ნაპირებს მოიხსენიებდნენ (საინტერესოა ის ფაქტიც, რომ ძველ ბერძნულ ენაში სიტყვა „ნიადაგი“ წარმოითქმის როგორც „გუმუს“). ამ მოსაზრებას ემხრობოდა ფრანგი ქიმიკოსი მარსელენ ბერტლო, რომელიც თავის თანამოაზრეებთან ერთად ამტკიცებდა რომ „ქიმია“ იმ ცოდნის ერთობლიობას წარმოადგენს, რომელიც დედამიწის წიაღის შესწავლასთან იყო დაკავშირებული. გამოთქმული იყო ასეთი „ეგზოტიკური“ მოსაზრება, თითქოს „ქიმია“ წარმოსდგება ძველი ჩინური სიტყვისაგან „კიმ“, რაც „ოქროს“ ნიშნავს.ისტორიული წყაროების თანახმად ტერმინი „ქიმია“ იმ მნიშვნელობით, რომელიც, მან დასავლურ ევროპულ ცივილიზაციაში შეიძინა, პირველად გამოიყენა ზოსიმე პანოპოლიტანელმა ჩვენი წელთაღრიცხვის IV საუკუნის მეორე ნახევარში

 


ქიმიის ისტორია 

ზოგიერთი ქიმიური პროცესი, მაგალითად მადნისაგან ლითონების მიღება, ტანსაცმლის ღებვა, ტყავის გამოყვანა და სხვა, ადამიანის მიერ კულტურული ცხოვრების გარიჟრაჟზე გამოიყენებოდა. მე-3-4 საუკუნეებში ჩაისახა ალქიმია, რომლის მიზანი იყო სხვადასხვა ლითონების გადაქცევა კეთილშობილ ლითონებად. აღორძინების ეპოქიდან დაწყებული ქიმიურ კვლევებს სულ უფრო და უფრო აქტიურად იყენებდნენ პრაქტიკული მიზნებისათვის (მეტალურგია, მინის წარმოება, კერამიკის და საღებავების დამზადება). მე-17 საუკუნის მე-2 ნახევარში რ. ბოილმა პირველმა შემოიღო „ქიმიური ელემენტის“ ცნების მეცნიერული განმარტება.


Tom Lehrer CHEMISTRY element song

არაელექტროლიტი

ელექტროლიტი

ლითიუმი


ლითიუმი - ქიმიური ელემენტია, აღინიშნება სიმბოლოთი ‘’’ Li’’’ და მისი ატომური რიცხვია 3. პერიოდულ ცხრილში ის 1-ელ, ტუტე ლითონების, ჯგუფში მდებარეობს. სუფთა ფორმით ლითიუმი რბილი მოვერცხლისფრო თეთრი მეტალია, რომელიც სწრაფად იჟანგება ჰაერზე და წყალში. ის ყველაზე მსუბუქი მყარი ელემენტია და ძირითადად გამოიყენება სითბოს გამტარებში, ბატარეებში და ასევე, როგორც კომპონენტი ზოგიერთი სახის მედიკამენტებში, კერძოდ ნერვულ სტაბილიზატორებში.

წყალბადი


წყალბადი ქიმიური ელემენტი ატომური რიცხვით – 1 და ატომური მასით – 1,00794. მისი ქიმიური სიმბოლოა H. ბუნებრივი წყალბადი შედგება ორი სტაბილური ნუკლიდისაგან მასური რიცხვით 1,007825 (99,985% შენაერთში) და 2,0140 (0,015%–ში). აგრეთვე ბუნებრივ მდგომარეობაში წყალბადის შემადგენლობაში შედის რადიოაქტიური ნუკლიდის – ტრითიუმის მცირედი რაოდენობა. წყალბადს მიაკუთვნებენ ელემენტთა, როგორც პირველ ჯგუფს (ტუტე ლითონებს), ასევე მეშვიდე ჯგუფს (ჰალოგენებს).

წყალბადის ატომს გააჩნია რამოდენიმე იზოტოპი, რომლებიც იმდენად განსხვავდებიან მასით, რომ მათი ფიზიკური თვისებები (ნაწილობრივ ქიმიურიც) მნიშვნელოვნად განსხვავებულია ერთმანეთისგან. ეს განსხვავება განპირობებულია წყალბადის იზოტოპთა მასათა დიდი სხვაობით.

ჰელიუმი




ჰელიუმი (He) უფერო, უსუნი, უგემო, არამომწამლავი, ინერტული ქიმიური ელემენტია პერიოდული სისტემის ე.წ. ინერტული ანუ კეთილშობილი აირების სერიაში და მისი ატომური რიცხვია 2. მისი დუღილისა და დნობის ტემპერატურები ყველაზე დაბალია სხვა ცნობილ ელემენტთა შორის და ის ბუნებრივ მდგომარეობაში აირის სახით გვხვდება (გარდა ექსტრემალური პირობებისა).

ჰელიუმი მეორე ყველაზე გავრცელებული ელემენტია სამყაროში და ასევე სიმსუბუქით მეორეა პერიოდულ ცხრილში. თანამედროვე სამყაროში თითქმის მთელი ახალი ჰელიუმი წარმოიქმნება ვარსკვლავებში წყალბატის ატომის გახლეჩით. დედამიწაზე ის წარმოიქმნება შედარებით მძიმე ელემენტთა დაშლის შედეგად.

Wednesday, October 21, 2009

Saturday, October 17, 2009

განსხვავება ფერმენტსა და არაორგანულ კატალიზატორს შორის

ფერმენტსა და არაორგანულ კატალიზატორს შორის არსებობს როგორც განსხვავება, ისე მსგავსებაც. ფერმენტები, ისევე, როგორც არაორგანული კატალიზატორები:1. აკატალიზირებენ მხოლოდ თერმოდინამიკურად შესაძლო რეაქციებს;

2. არ ცვლიან ქიმიური რეაქციის მიმდინარეობას;
3. მონაწილეობენ რა ქიმიურ რეაქციებში, ზრდიან მის სიჩქარეს, ხოლო
4. რეაქციის შედეგად გამოიყოფიან უცვლელი სახით.
ფერმენტები არაორგანული კატალიზატორებისაგან განსხვავდება შემდეგი თვისებებით:
1. ფერმენტი ზრდის რეაქციის სიჩქარეს მილიონჯერ და მეტჯერაც, რაც ჩვეულებრივი კატალიზატორისათვის არ არის დამახასიათებელი (კატალიზატორი ზრდის რეაქციის სიჩქარეს დაახლოებით 1000-ჯერ).
2. არაორგანული კატალიზატორი აჩქარებს ქიმიურ რეაქციას მაღალ ტემპერატურაზე და პH–ის გაცილებით ცვლად პირობებში, იმ დროს, როცა ფერმენტი მოქმედებს 370-ზე და პH–ის ვიწრო ფარგალში (პH-6,0-8,0)..
3. ფერმენტისათვის დამახასიათებელია სპეციფიკურობის მაღალი ხარისხი. ერთ ქიმიურ რეაქციას უჯრედში აკატალიზირებს მხოლოდ ერთი ფერმენტი, მაშინ, როცა არაორგანული კატალიზატორი გამოიყენება სხვადასხვა რეაქციებისათვის.
4. ფერმენტული რეაქციის სიჩქარე დამოკიდებულია ფერმენტის რაოდენობაზე. რაც მეტია ფერმენტის რაოდენობა, მით მეტია ფერმენტული რეაქციის სიჩქარე. არაორგანული კატალიზატორისათვის ასეთი კანონზომიერება არ არის დამახასიათებელი.

ფერმენტები

ფერმენტები ანუ ენზიმები ცილოვანი ბუნების ნაერთებია, რომლებიც ყველა სახის უჯრედში გვხვდება და მონაწილეობას იღებენ უჯრედში მიმდინარე ქიმიურ გარდაქმნაში, როგორც ბიოლოგიური კატალიზატორები.
სტრუქტურულად ფერმენტები, ისევე როგორც დანარჩენი ცილოვანი ბუნების ნაერთები, შესაძლებელია წარმოდგენილი იყოს მარტივი და რთული მოლეკულის სახით.
მარტივი ეწოდება ფერმენტს, თუ მისი ჰიდროლიზის შედეგად მხოლოდ ამინომჟავები წარმოიქმნება.
რთული ფერმენტის მოლეკულა შეიცავს როგორც ცილოვან ნაწილს, ისე არაცილოვან კომპონენტს. ასეთი არაცილოვანი კომპონენტის არსებობა აუცილებელია ფერმენტის აქტივობისათვის. რთული ფერმენტის ცილოვან ნაწილს აპოფერმენტი ეწოდება, ხოლო არაცილოვან კომპონენტს – კოფაქტორი. კოფაქტორის როლში ხშირ შემთხვევაში სხვადასხვა მეტალები ან დაბალმოლეკულური ორგანული ნაერთები გამოდიან. ამ დაბალმოლეკულურ ორგანულ კოფაქტორებს კოფერმენტებს უწოდებენ. მაგალითად, ვიტამინების უმრავლესობა კოფერმენტებს წარმოადგენენ. კოფაქტორებისა და უშუალოდ აპოფერმენტის დაკავშირებაში მონაწილეობას ღებულობენ სხვადასხვა ქიმიური ბმები. თუ ფერმენტის ამ ორი კომპონენტის დაკავშირება მიმდინარეობს წყალბადური, იონური ან სხვა, მსგავსი სუსტი ბმებით, იმ შემთხვევაში კოფერმენტი ადვილად სცილდება ცილოვან ნაწილს. ხშირ შემთხვევაში დაკავშირებაში მონაწილეობს კოვალენტური ბმა და ამ შემთხვევაში კოფაქტორის მოცილება ფერმენტის მოლეკულის დანარჩენ ნაწილიდან თითქმის შეუძლებელია. ასეთ კოფერმენტს პროსთეტულ ჯგუფს უწოდებენ. ერთი და იგივე ნივთიერება ზოგიერთ ფერმენტში კოფაქტორის როლს ასრულებს, ხოლო ზოგიერთში იგივე ნივთიერება პროსთეტული ჯგუფია. მაგალითად, ფლავინადენინდინუკლეოტიდი (ფად) სუნთქვის ჯაჭვში მონაწილე ფლავინურ ფერმენტებში იგი პროსთეტული ჯგუფია, ხოლო ამინომჟავების ოქსიდაზებში კოფერმენტის.

კატალიზატორი და კატალიზი

კატალიზატორი ისეთი ნივთიერებაა, რომელიც ცვლის ქიმიური რეაქციის
სიჩქარეს, თვითონ რეაქციის მიმდინარეობის პროცესში არ იხარჯება და არ შედის საბოლოო პროდუქტების შედგენილობაში. ძირითადად კატალიზატორები აჩქარებენ ქიმიური რეაქციების მიმდინარეობას, თუმცა არსებობენ ისეთი ნივთიერებები, რომლებიც
პირიქით, ამცირებენ რეაქციის სიჩქარეს. მათ უარყოფითი კატალიზატორები ანუ ინჰიბიტორები ეწოდება. ინჰიბიტორები გამოიყენება მაგალითად,
მეტალის კოროზიის თავიდან ასაცილებლად.
ხშირ შემთხვევაში კატალიზატორებად მეტალები გამოიყენება.
ცოცხალ ორგანიზმში მიმდინარე მრავალი ქიმიური რეაქციის დაჩქარებას იწვევენ
კატალიზატორები, რომლებსაც ფერმენტებს უწოდებენ. ქიმიური რეაქციის
სიჩქარის ცვლილებას, კატალიზატორის თანაობისას, კატალიზი ეწოდება.

Saturday, October 10, 2009

ჯანმრთელი კვება

კვება უნდა იყოს ჯანმრთელი ამას ყველანი ვაცნობიერებთ მაგრამ ხშირ შემთხვევაში არ ვიცავთ ამას, კერძოდ: მზა საჭმელები, ჩიფსები, კოკა კოლა და ბევრი სხვა რამ რომელიც მავნებელია ჩვენი ჯანმრთელობისთვის, წინაზე ვნახე დოკუმენტური ფილმი და ზოგადად ყველა დავადების დასაწყისი იწყება არასწორი და მავნე კვებით, თუნდაც რომ ავიღოთ ხილი და ბოსტნეული რომელიც იზრდება ხელოვნურად იწვევს სიმსივნეებს, თუნდაც ის რძე და წვენები რომლებიც არის ჩასხმული კარდონის ყუთებში იმისათვის რომ არ გაფუჭდეს იყენებენ ანტიბიოტიკს და ემულგატორებს, ის იმდენად აზიანებს ჩვენ ორგანიზმს რომ ამას მხოლოდ ვხვდებით მაშინ როდესაც შევდივართ ასაკში ან ვხვდებით ავად; ჯანმრთელ კვებას თან უნდა სდევდეს ჯანმრთელი ძილი და მავნე ჩვევებზე უარის თქმა, ნუ ეს პრინციპში ცალკე თემაა, დაიცავით თქვენი თავი და იკვებეთ ჯანმრთელად, მართალია ჯანმრთელი კვება არაა გემრიელი მაგრამ იმედია ყველა დამეთანხმება რომ ჯანმრთელობის ფასი არაფერია! არჩევანი თქვენზეა!

Wednesday, October 7, 2009

დღე-ღამეში ჩემს მიერ დახარჯული ენერგია

ძილი                                        | 490 კკალორია
გაკვეთილების მომზადება | 300 კკალორია
სკოლაში მეცადინეობა         | 770 კკალორია
ფეხით სიარული                   | 160 კკალორია
სირბილი ძუნძულით          | 120 კკალორია

დღე-ღამეში ჩემს მიერ საკვებით მიღებული ენერგიების რაოდენობა

საუზმე   | 640 კკალორია
სადილი | 990 კკალორია
ვახშამი   | 790 კკალორია

ეგზოთერმული რეაქცია

ეგზოთერმული რეაქცია

ენდოთერმული რეაქცია

ენდოთერმული რეაქცია